30 listopada 2023 na kameralnej scenie Teatru Śląskiego z inicjatywy tłumacza Grzegorza Kulika i pisarza Szczepana Twardocha odbyło się robocze spotkanie przedstawicieli śląskich środowisk akademickich, pisarzy, tłumaczy, artystów, wydawców i polityków, poświęcone statusowi języka śląskiego i Ślązaków, największej, chociaż oficjalnie nieuznawanej mniejszości etnicznej w Rzeczpospolitej Polskiej. W spotkaniu udział wzięli m.in.: rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. Ryszard Koziołek, dr hab. prof. UŚ Zbigniew Kadłubek, dr hab. prof. UŚ Jerzy Gorzelik, dr hab. Henryk Jaroszewicz, dr Tomasz Słupik, senatorka Halina Bieda (KO, senator Maciej Kopiec (Lewica), posłanka Monika Rosa (KO), posłowie Maciej Konieczny (Razem) i Adam Gomoła (Trzecia Droga), dyrektor Teatru Śląskiego Robert Talarczyk, prezes Pro Loquela Silesiana Rafał Adamus i gościnnie dr Artur Jabłoński, aktywista kaszubski.
— 585 tysięcy obywateli polskich zadeklarowało w ostatnim spisie powszechnym narodowość śląską, mimo oczywistych utrudnień, jednak jak do tej pory z prawnego punktu widzenia Rzeczpospolita ignoruje nasze istnienie — mówi Szczepan Twardoch, jeden z organizatorów spotkania. — Mamy nadzieję, że po nadchodzącej zmianie władzy sytuacja ta ulegnie zmianie. Spotkaliśmy się, by stworzyć grupę do koordynacji działań, by przygotować narzędzia, których Ślązacy będą potrzebować, aby zmierzyć się z organizacyjnymi wyzwaniami, jakie przyniesie uznanie statusu mniejszości etnicznej lub przynajmniej, jako rozwiązanie tymczasowe, języka śląskiego języka regionalnego.
Fot. Przemysław Paśnik
Wszyscy zgromadzeni na spotkaniu zgodzili się, iż docelowym, optymalnym rozwiązaniem i zgodnym z normami panującymi w europejskich demokracjach jest uznanie statusu Ślązaków jako mniejszości etnicznej.
— Wszyscy liczymy na należny Ślązakom status mniejszości etnicznej i będziemy do tego przekonywać posłów i posłanki. Naszym planem minimum jest uznanie języka śląskiego za regionalny – co do tego jest zgoda wśród większości sejmowej i senackiej. Nie wiemy jeszcze, jak zachowa się Prezydent Andrzej Duda, czy podpisze, czy też zawetuje ustawę. W razie veta będziemy pracować nad budową większości umożliwiającej jego obalenie — powiedziała posłanka Monika Rosa.
Na spotkaniu prezes Pro Loquela Silesiana – Towarzystwa Kultywowania i Promowania Śląskiej Mowy Rafał Adamus poinformował o powołaniu przez zarząd PLS Rady Języka Śląskiego (śl. Rada Ślōnskigo Jynzyka), która zajmie się kodyfikacją języka, jego standardem literackim oraz współdziałaniem z organami administracji rządowej w sprawach oceny warunków rozwoju języka śląskiego, edukacji i opiniowania nazw, ich form gramatycznych oraz ortograficznych, proponowanych dla nowych towarów lub usług. W skład rady weszli:
1. Rafał Adamus – prezes Pro Loquela Silesiana,
2. dr Artur Czesak – dialektolog, leksykograf, badacz języka śląskiego
3. Izolda Czmok-Nowak – dziennikarka telewizyjna,
4. Pejter Długosz – prezes wydawnictwa Silesia Progress,
5. Wojciech Glensk – muzyk, radiowiec,
6. dr hab. Henryk Jaroszewicz – lingwista, kroatysta, badacz gramatyki współczesnych śląskich
tekstów literackich,
7. dr hab. prof. UŚ Zbigniew Kadłubek – filolog klasyczny, komparatysta, śląski pisarz i tłumacz,
8. Bogdan Kallus – autor „Słownika Gōrnoślōnskij Godki”,
9. Grzegorz Kulik – tłumacz literatury na język śląski,
10. prof. dr. hab. Aleksandra Kunce – literaturoznawczyni, kulturoznawczyni, badaczka lokalności
śląskiej,
11. dr Marcin Maciołek – filolog polski, lingwista,
12. Marcin Melon – śląski pisarz,
13. Stanisław Neblik – śląski pisarz,
14. Mirosław Syniawa – śląski pisarz, tłumacz poezji
15. Rafał Szyma – śląski pisarz,
16. prof. dr. hab. Jolanta Tambor – lingwistka, badaczka języka śląskiego i śląskiej świadomości
etnicznej i językowej,
17. Szczepan Twardoch – śląski pisarz.
Fot. Przemysław Paśnik
— W ciągu ostatnich dziesięciu lat napisaliśmy i wydaliśmy więcej książek po śląsku niż w całej naszej wcześniejszej historii. Język śląski od dekad nie był tak obecny w przestrzeni publicznej jak dziś. Najwyższy więc czas, żeby istniało ciało opiniujące i doradzające w kwestiach poprawnościowych. Mam nadzieję, że Rada Języka Śląskiego zapracuje sobie na zaufanie śląskiej społeczności i będzie autorytetem, który uporządkuje nasze sprawy językowe — powiedział powołany do RJŚ Grzegorz Kulik.
Profesor Ryszard Koziołek, rektor Uniwersytetu Śląskiego zapowiedział rozpoczęcie szerokich badań z udziałem śląskich naukowców, w toku których określone mają zostać edukacyjne i językowe potrzeby Ślązaków. Uczestnicy spotkania zgodzili się, że tożsamość śląska wymaga działań dwutorowych: nauki języka śląskiego i zajęć poświęconych historii i kulturowej tożsamości Górnego Śląska.
— Ślązacy są przede wszystkim wspólnotą pamięci, dopiero potem wspólnotą języka” — powiedział prof. Jerzy Gorzelik.
Uczestnicy zgodzili się by spotkania grupy roboczej w tym gronie nabrały charakteru cyklicznego, celem koordynacji i planowania przyszłych działań.
Fotografia główna: Przemysław Paśnik.